بیماریهای شبکیه
مقدمه
شبکیه (Retina) یک لایه نازک از سلول‌های عصبی در پشت چشم است که نور را دریافت کرده و به سیگنال‌های عصبی تبدیل می‌کند. این سیگنال‌ها سپس از طریق عصب بینایی به مغز ارسال شده و به‌عنوان تصویر پردازش می‌شوند.
بیماریهای شبکیه می‌توانند باعث کاهش بینایی و حتی نابینایی شوند. برخی از این بیماری‌ها به‌تدریج پیشرفت می‌کنند، درحالی‌که برخی دیگر ناگهانی ظاهر می‌شوند. در این مقاله، شایع‌ترین بیماریهای شبکیه را بررسی کرده و اطلاعات کاملی درباره علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان آن‌ها ارائه می‌دهیم.
۱. جداشدگی شبکیه (Retinal Detachment)
جداشدگی شبکیه یک وضعیت اورژانسی است که در آن شبکیه از لایه‌های زیرین خود جدا می‌شود
و می‌تواند منجر به نابینایی دائمی شود.
علائم:
✔️ دیدن جرقه‌های نوری در میدان دید
✔️ افزایش ناگهانی مگس‌پران‌ها (نقاط یا خطوط شناور در دید)
✔️ تار شدن بینایی و کاهش دید محیطی
✔️ احساس پرده‌ای سیاه که بخشی از میدان دید را می‌پوشاند
علل:
🔹 پارگی شبکیه (اغلب به دلیل مایعاتی که زیر آن جمع شده و باعث جدا شدن آن می‌شوند)
🔹 دیابت و سایر بیماریهای عروقی
🔹 ضربه به چشم
🔹 نزدیک‌بینی شدید
روش‌های درمان:
✅ لیزر یا سرما‌درمانی (کرایوتراپی) برای ترمیم پارگی شبکیه
✅ ویترکتومی (جراحی برای تخلیه زجاجیه و چسباندن شبکیه)
✅ تزریق گاز داخل چشم برای کمک به بازگشت شبکیه به محل اصلی خود
۲. رتینوپاتی دیابتی (Diabetic Retinopathy)
رتینوپاتی دیابتی یکی از عوارض جدی دیابت نوع ۱ و نوع ۲ است که باعث آسیب به عروق خونی شبکیه می‌شود.
این بیماری اگر درمان نشود، می‌تواند منجر به نابینایی شود.
علائم:
✔️ تاری دید و کاهش تدریجی بینایی
✔️ دیدن نقاط سیاه یا لکه‌های شناور
✔️ خونریزی در زجاجیه
✔️ کاهش دید در شب
علل:
🔹 قند خون بالا که به رگ‌های خونی کوچک شبکیه آسیب می‌زند
🔹 فشار خون و کلسترول بالا
🔹 دیابت طولانی‌مدت و کنترل‌نشده
روش‌های درمان:
✅ کنترل قند خون و فشار خون برای پیشگیری از پیشرفت بیماری
✅ لیزر درمانی (فوتوکوآگولاسیون) برای جلوگیری از رشد غیرطبیعی عروق
✅ تزریق داروهای ضد VEGF برای کاهش رشد عروق غیرطبیعی
✅ ویترکتومی در موارد شدید
۳. دژنراسیون ماکولا (AMD - Age-related Macular Degeneration)
دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD) یک بیماری شبکیه است که در افراد بالای ۵۰ سال رخ داده و باعث از بین رفتن بینایی مرکزی می‌شود.
انواع:
🔹 نوع خشک: کاهش تدریجی بینایی به دلیل رسوب پروتئینی (دروسن) در ماکولا
🔹 نوع مرطوب: رشد غیرطبیعی عروق خونی که باعث نشت مایع و خون در ماکولا می‌شود
علائم:
✔️ تاری یا لرزش در دید مرکزی
✔️ مشکل در خواندن و تشخیص چهره‌ها
✔️ دید موج‌دار یا خمیده
✔️ نیاز به نور بیشتر برای انجام فعالیت‌های روزانه
علل:
🔹 افزایش سن
🔹 ژنتیک و سابقه خانوادگی
🔹 سیگار کشیدن و رژیم غذایی ناسالم
روش‌های درمان:
✅ مکمل‌های آنتی‌اکسیدانی (ویتامین C، E، زینک و لوتئین) برای کند کردن پیشرفت نوع خشک
✅ تزریق داروهای ضد VEGF برای جلوگیری از رشد عروق غیرطبیعی در نوع مرطوب
✅ لیزر درمانی در برخی موارد
۴. رتینیت پیگمانتوزا (Retinitis Pigmentosa - RP)
رتینیت پیگمانتوزا یک بیماری ژنتیکی است که باعث تخریب تدریجی سلول‌های شبکیه و کاهش دید محیطی می‌شود.
علائم:
✔️ کاهش تدریجی دید در شب
✔️ از بین رفتن دید محیطی (دید تونلی)
✔️ حساسیت به نور
✔️ کاهش بینایی در مراحل پیشرفته
علل:
🔹 جهش‌های ژنتیکی که باعث تخریب سلول‌های گیرنده نور در شبکیه می‌شوند
روش‌های درمان:
✅ استفاده از عینک‌های مخصوص و وسایل کمک بینایی
✅ داروی لوکستورن (Luxturna) برای برخی جهش‌های ژنتیکی خاص
✅ درمان‌های ژنی در حال توسعه
۵. سوراخ ماکولا (Macular Hole)
سوراخ ماکولا نوعی بیماری نادر شبکیه است که باعث ایجاد شکاف در مرکز دید (ماکولا) می‌شود.
علائم:
✔️ تاری یا کاهش شدید دید مرکزی
✔️ دید موج‌دار یا تحریف‌شده
✔️ مشکل در خواندن و تشخیص چهره‌ها
روش‌های درمان:
✅ ویترکتومی و تزریق گاز داخل چشم برای بستن سوراخ ماکولا
-
بیماریهای شبکیه
-
جداشدگی شبکیه (Retinal Detachment)
-
رتینوپاتی دیابتی (Diabetic Retinopathy)
-
دژنراسیون ماکولا (AMD - Age-related Macular Degeneration)
-
رتینیت پیگمانتوزا (Retinitis Pigmentosa - RP)
-
سوراخ ماکولا (Macular Hole)
پیشگیری از بیماریهای شبکیه
✅ کنترل فشار خون و قند خون برای کاهش خطر رتینوپاتی دیابتی
✅ عدم استعمال دخانیات برای کاهش خطر AMD
✅ مصرف غذاهای سرشار از آنتی‌اکسیدان (ماهی، سبزیجات سبز، مغزها)
✅ محافظت از چشم‌ها در برابر اشعه ماورای بنفش (UV) با استفاده از عینک آفتابی
✅ معاینات منظم چشمی برای تشخیص زودهنگام مشکلات شبکیه
نتیجه‌گیری
🔹 بیماریهای شبکیه می‌توانند تأثیر جدی بر بینایی داشته باشند، اما بسیاری از آن‌ها در صورت تشخیص زودهنگام قابل کنترل یا درمان هستند.
🔹 افرادی که دیابت، سابقه خانوادگی بیماریهای چشمی یا علائم مشکوک دارند، باید به‌طور منظم به چشم‌پزشک مراجعه کنند.
🔹 درمان‌های جدید، از جمله لیزر، تزریق دارو و جراحی، می‌توانند به بهبود بینایی و جلوگیری از پیشرفت بیماریهای شبکیه کمک کنند.
