ناخنک چشم (Pterygium)
مقدمه
ناخنک چشم (Pterygium) یک بیماری شایع چشمی است که به صورت یک زائده‌ی گوشتی شکل و مثلثی روی سطح ملتحمه و قرنیه رشد می‌کند. این عارضه معمولاً در گوشه داخلی چشم (نزدیک بینی) ظاهر می‌شود و ممکن است به مرور زمان بزرگ‌تر شده و باعث کاهش دید، قرمزی، التهاب و احساس جسم خارجی در چشم شود.
ناخنک چشم معمولاً به دلیل قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید، گرد و غبار و باد ایجاد می‌شود و در افرادی که در مناطق گرم و خشک زندگی می‌کنند شایع‌تر است. در این مقاله، دلایل ایجاد ناخنک، علائم، روش‌های پیشگیری و درمان (از جمله جراحی) را به طور کامل بررسی خواهیم کرد.
ناخنک چشم چیست؟
🔹 ناخنک (Pterygium) یک بافت غیرطبیعی و مثلثی‌شکل است که از ملتحمه (لایه‌ی شفاف روی سفیدی چشم) به سمت قرنیه رشد می‌کند.
🔹 این ضایعه معمولاً خوش‌خیم است اما در برخی موارد می‌تواند رشد کند و باعث تداخل در بینایی شود.
🔹 ناخنک در اغلب موارد روی چشم‌های هر دو طرف دیده می‌شود اما ممکن است فقط در یک چشم ایجاد شود.
علائم و نشانه‌های ناخنک چشم
✅ قرمزی چشم (به دلیل التهاب)
✅ خشکی چشم (احساس سوزش و خارش)
✅ احساس وجود جسم خارجی در چشم
✅ تاری دید (در موارد پیشرفته که ناخنک روی قرنیه گسترش پیدا کند)
✅ حساسیت به نور (فتوفوبیا)
✅ تحریک و سوزش چشم
🛑 در موارد شدید، ناخنک می‌تواند انحنای قرنیه را تغییر داده و باعث ایجاد آستیگماتیسم
شود که منجر به تاری دید خواهد شد.
دلایل ایجاد ناخنک چشم
۱. قرار گرفتن در معرض اشعه‌ی ماوراءبنفش (UV) خورشید
🔹 مهم‌ترین علت ناخنک چشم، تماس طولانی‌مدت با نور خورشید است.
🔹 افرادی که در مناطق گرم و آفتابی زندگی می‌کنند بیشتر در معرض این عارضه قرار دارند.
۲. قرار گرفتن در معرض باد، گرد و غبار و عوامل محیطی
🔹 محیط‌های خشک، بادی و پر از گرد و غبار خطر ابتلا به ناخنک را افزایش می‌دهند.
🔹 کارگران فضای باز (مانند کشاورزان، ملوانان و رانندگان) بیشتر در معرض این مشکل هستند.
۳. عوامل ژنتیکی
🔹 سابقه‌ی خانوادگی می‌تواند نقش مهمی در ایجاد ناخنک داشته باشد.
۴. خشکی چشم مزمن
🔹 کمبود اشک و خشکی مزمن چشم می‌تواند احتمال ایجاد ناخنک را افزایش دهد.
روش‌های پیشگیری از ناخنک چشم
✅ استفاده از عینک آفتابی با فیلتر UV برای محافظت از چشم‌ها در برابر اشعه‌ی مضر خورشید
✅ استفاده از اشک مصنوعی برای جلوگیری از خشکی چشم
✅ پرهیز از قرار گرفتن در معرض باد و گرد و غبار (استفاده از عینک محافظ)
✅ استفاده از کلاه لبه‌دار هنگام قرار گرفتن در فضای باز
روش‌های درمان ناخنک چشم
۱. درمان‌های دارویی و مراقبتی (در موارد خفیف)
🔹 استفاده از قطره‌های اشک مصنوعی برای کاهش خشکی و تحریک چشم
🔹 مصرف قطره‌های استروئیدی یا ضدالتهاب (تحت نظر پزشک) برای کاهش التهاب و قرمزی
🔹 اجتناب از قرار گرفتن در معرض عوامل تحریک‌کننده (نور خورشید، گرد و غبار و باد)
۲. جراحی ناخنک (Pterygium Surgery) – در موارد شدید
اگر ناخنک باعث کاهش بینایی، تحریک شدید یا رشد بیش از حد شود، پزشک جراحی را پیشنهاد می‌کند.
هدف از جراحی:
✔️ برداشتن بافت ناخنک
✔️ جلوگیری از آسیب به قرنیه
✔️ بهبود بینایی و ظاهر چشم
روش‌های جراحی:
✅ جراحی سنتی (برداشتن ناخنک به تنهایی)
✅ برداشتن ناخنک + پیوند ملتحمه (با یا بدون چسب فیبرینی)
✅ برداشتن ناخنک + کاشت غشای آمنیون (برای کاهش احتمال عود)
مزایای پیوند ملتحمه یا غشای آمنیون در جراحی ناخنک
✔️ کاهش احتمال عود ناخنک
✔️ بهبود سریع‌تر و کاهش التهاب
✔️ نتایج زیبایی بهتر نسبت به روش‌های سنتی
مراقبت‌های بعد از جراحی ناخنک
✅ استفاده از قطره‌های چشمی آنتی‌بیوتیک و استروئیدی برای کاهش التهاب و جلوگیری از عفونت
✅ پرهیز از لمس و مالیدن چشم
✅ استفاده از عینک آفتابی برای محافظت از چشم در برابر نور خورشید
✅ پرهیز از کارهای سنگین و ورزش‌های شدید برای حداقل ۲ هفته
✅ مراجعه به پزشک برای پیگیری وضعیت بهبودی
آیا ناخنک چشم بعد از جراحی دوباره رشد می‌کند؟
🔹 بله، عود (بازگشت مجدد) ناخنک یکی از نگرانی‌های اصلی پس از جراحی است.
🔹 احتمال بازگشت ناخنک در روش‌های سنتی ۲۰ تا ۴۰ درصد است، اما اگر همراه با پیوند ملتحمه یا غشای آمنیون انجام شود، این احتمال به کمتر از ۱۰ درصد کاهش می‌یابد.
💡 نکته: قرار گرفتن در معرض نور خورشید، گرد و غبار و عدم رعایت مراقبت‌های پس از عمل، می‌تواند احتمال عود ناخنک را افزایش دهد.
نتیجه‌گیری
🔹 ناخنک چشم یک زائده‌ی گوشتی خوش‌خیم است که به دلیل تماس طولانی‌مدت با نور خورشید، گرد و غبار و خشکی چشم ایجاد می‌شود.
🔹 در موارد خفیف، قطره‌های چشمی و مراقبت‌های پیشگیرانه می‌توانند علائم را کنترل کنند، اما در موارد شدید، جراحی بهترین روش درمان است.
🔹 روش‌های جراحی جدید مانند پیوند ملتحمه و استفاده از غشای آمنیون، خطر عود ناخنک را کاهش داده و نتایج بهتری ارائه می‌دهند.
🔹 پس از جراحی، رعایت مراقبت‌های پس از عمل و استفاده از عینک آفتابی، برای جلوگیری از عود بسیار مهم است.
