پیوند قرنیه (کراتوپلاستی)
مقدمه
پیوند قرنیه (کراتوپلاستی، Corneal Transplant) یکی از روش‌های جراحی پیشرفته برای درمان بیماریهای شدید قرنیه است که در آن قرنیه بیمار با قرنیه سالم از یک فرد اهداکننده جایگزین می‌شود. این عمل می‌تواند موجب بهبود بینایی، کاهش درد و درمان عفونت‌های قرنیه شود.
پیوند قرنیه یکی از موفق‌ترین پیوندهای عضو در پزشکی است، اما همچنان نیاز به مراقبت‌های ویژه و پیگیری‌های دقیق دارد. در این مقاله، انواع روش‌های پیوند قرنیه، مراحل انجام، مراقبت‌های بعد از عمل، میزان موفقیت و عوارض احتمالی را بررسی خواهیم کرد.
پیوند قرنیه برای چه کسانی انجام می‌شود؟
پیوند قرنیه معمولاً برای بیمارانی انجام می‌شود که قرنیه آن‌ها دچار آسیب شدید یا بیماریهای جدی شده
و دیگر قادر به انجام وظیفه خود نیست. این شرایط شامل موارد زیر است:
✅ قوز قرنیه (کراتوکونوس): نازک شدن و تغییر شکل غیرطبیعی قرنیه
✅ کدورت قرنیه ناشی از عفونت، آسیب یا بیماریهای ارثی
✅ زخم‌های شدید قرنیه به دلیل عفونت‌های چشمی مانند تبخال چشمی
✅ دیستروفی فوکس: یک بیماری ژنتیکی که باعث کاهش عملکرد سلول‌های داخلی قرنیه می‌شود
✅ ادم (ورم) قرنیه ناشی از جراحی‌های چشمی مانند آب مروارید
✅ آسیب‌های قرنیه‌ای ناشی از سوختگی‌های شیمیایی یا ضربه شدید
❌ چه کسانی کاندیدای مناسبی برای پیوند قرنیه نیستند؟
🚫 افرادی که دارای بیماریهای خودایمنی فعال هستند (مانند لوپوس یا سندرم شوگرن)
🚫 بیمارانی که خشکی شدید چشم دارند
🚫 افرادی که عفونت چشمی کنترل نشده دارند
انواع روش‌های پیوند قرنیه
عمل پیوند قرنیه به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که بسته به نوع آسیب قرنیه و شرایط بیمار،
پزشک یکی از روش‌های زیر را انتخاب می‌کند:
۱. پیوند تمام ضخامت (کراتوپلاستی نفوذی - PKP)
🔹 در این روش، تمام ضخامت قرنیه بیمار برداشته شده و با قرنیه سالم جایگزین می‌شود.
🔹 این روش برای بیمارانی که آسیب‌های شدید قرنیه دارند، مانند کدورت قرنیه یا زخم‌های عمیق، مناسب است.
🔹 دوره بهبودی طولانی‌تر (حدود ۶ تا ۱۲ ماه) است و احتمال پس زدن پیوند بیشتر از سایر روش‌هاست.
۲. پیوند لایه‌ای قدامی (DALK - Deep Anterior Lamellar Keratoplasty)
🔹 در این روش، لایه‌های قدامی قرنیه جایگزین می‌شود، اما لایه داخلی (اندوتلیوم) دست‌نخورده باقی می‌ماند.
🔹 مناسب برای قوز قرنیه و زخم‌های سطحی قرنیه
🔹 ریسک پس زدن پیوند در این روش کمتر است و روند بهبودی سریع‌تر انجام می‌شود.
۳. پیوند لایه‌ای خلفی (DSEK / DMEK - Descemet Stripping Endothelial Keratoplasty)
🔹 در این روش، فقط لایه داخلی قرنیه (اندوتلیوم) جایگزین می‌شود.
🔹 مناسب برای بیماریهای اندوتلیومی مانند دیستروفی فوکس
🔹 دوره نقاهت کوتاه‌تر (۱ تا ۳ ماه) نسبت به پیوند تمام ضخامت
۴. پیوند قرنیه مصنوعی (کراتوپروتز - KPro)
🔹 برای بیمارانی که چندین بار پیوند قرنیه ناموفق داشته‌اند
🔹 از قرنیه مصنوعی ساخته‌شده از پلیمرهای زیست‌سازگار استفاده می‌شود
مراحل انجام پیوند قرنیه
۱. معاینه و آماده‌سازی بیمار
🔹 بررسی ضخامت قرنیه و سلامت سایر بخش‌های چشم
🔹 انجام آزمایش‌های لازم برای تعیین سازگاری قرنیه پیوندی
🔹 مصرف داروهای پیشگیرانه برای کاهش التهاب و احتمال پس زدن پیوند
۲. بی‌حسی و آماده‌سازی چشم
🔹 عمل پیوند قرنیه معمولاً تحت بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام می‌شود.
🔹 چشم با استفاده از محلول‌های ضدعفونی‌کننده شسته شده و پلک‌ها باز نگه داشته می‌شوند.
۳. برداشتن قرنیه آسیب‌دیده
🔹 جراح قرنیه بیمار را با دقت برش داده و برداشته و قرنیه جدید را جایگذاری می‌کند.
۴. بخیه‌زدن قرنیه جدید
🔹 قرنیه جدید با استفاده از بخیه‌های بسیار نازک و ظریف به چشم متصل می‌شود.
🔹 در برخی روش‌ها مانند DMEK، نیاز به بخیه وجود ندارد.
۵. بستن چشم و پایان جراحی
🔹 پزشک یک محافظ شفاف روی چشم قرار می‌دهد تا از آسیب احتمالی جلوگیری شود.
⏳ مدت زمان جراحی: ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت
دوره نقاهت و مراقبت‌های بعد از عمل پیوند قرنیه
✅ استفاده از قطره‌های چشمی ضدالتهابی و آنتی‌بیوتیک
✅ اجتناب از فشار آوردن به چشم (مانند خم شدن زیاد)
✅ استفاده از محافظ چشمی هنگام خواب
✅ مراجعه منظم به پزشک برای بررسی روند بهبودی
❌ ممنوعیت‌ها بعد از عمل:
🚫 مالیدن چشم‌ها
🚫 شنا، استخر و سونا تا ۳ ماه
🚫 فعالیت‌های سنگین و ورزش‌های تماسی
⏳ مدت زمان بهبودی کامل: ۶ ماه تا یک سال
عوارض و خطرات احتمالی پیوند قرنیه
❌ پس زدن پیوند (Rejection): سیستم ایمنی بدن قرنیه جدید را بیگانه شناسایی کرده و به آن حمله می‌کند.
❌ عفونت قرنیه
❌ افزایش فشار داخل چشم (آب‌سیاه)
❌ کدورت مجدد قرنیه
❌ آستیگماتیسم شدید
🔹 ریسک پس زدن پیوند قرنیه:
✅ پیوند لایه‌ای (DALK, DSEK, DMEK): کمتر از ۱۰٪
❌ پیوند تمام ضخامت (PKP): حدود ۲۰٪
میزان موفقیت عمل پیوند قرنیه
✅ میزان موفقیت بیش از ۹۰٪ در یک سال اول
✅ در قوز قرنیه، پیوند قرنیه تا ۹۵٪ موفقیت دارد
✅ در مواردی مانند دیستروفی فوکس، موفقیت پیوند بسیار بالاست
-
انواع روش‌های پیوند قرنیه
-
پیوند تمام ضخامت
-
پیوند لایه‌ای قدامی
-
پیوند لایه‌ای خلفی
-
پیوند قرنیه مصنوعی
-
مراحل انجام پیوند قرنیه
-
معاینه و آماده‌سازی بیمار
-
بی‌حسی و آماده‌سازی چشم
-
برداشتن قرنیه آسیب‌دیده
-
بخیه‌زدن قرنیه جدید
-
بستن چشم و پایان جراحی
نتیجه‌گیری
🔹 پیوند قرنیه یک روش درمانی مؤثر برای بیماریهای شدید قرنیه است که می‌تواند بهبود چشمگیری در بینایی ایجاد کند.
🔹 انتخاب روش مناسب پیوند بستگی به شدت آسیب قرنیه و شرایط بیمار دارد.
🔹 با رعایت مراقبت‌های بعد از عمل و پیگیری منظم، احتمال موفقیت جراحی به حداکثر می‌رسد.
