انحراف چشم (استرابیسم)
مقدمه
انحراف چشم (استرابیسم) یکی از مشکلات شایع چشمی است که در آن چشم‌ها هم‌راستا نبوده و هرکدام در جهتی متفاوت حرکت می‌کنند. این مشکل می‌تواند در کودکان و بزرگسالان رخ دهد و در صورت عدم درمان، منجر به تنبلی چشم (آمبلیوپی) یا دوبینی شود.
در این مقاله، به بررسی انواع استرابیسم، علائم، علل و روش‌های درمانی این بیماری می‌پردازیم تا بتوانید اطلاعات کاملی در مورد این اختلال چشمی داشته باشید.
انحراف چشم (استرابیسم) چیست؟
استرابیسم یا انحراف چشم نوعی اختلال در هم‌راستایی چشم‌ها است که می‌تواند در یک یا هر دو چشم رخ دهد.
در افراد مبتلا، یک چشم به سمت مستقیم نگاه می‌کند، درحالی‌که چشم دیگر ممکن است به سمت داخل،
خارج، بالا یا پایین منحرف شود.
این بیماری می‌تواند به‌طور موقت یا دائمی رخ دهد و بسته به شدت و نوع آن، روش‌های درمانی متفاوتی دارد.
انواع انحراف چشم (استرابیسم)
استرابیسم می‌تواند بر اساس جهت انحراف چشم، زمان بروز و علت ایجاد، انواع مختلفی داشته باشد:
۱. بر اساس جهت انحراف:
✔️ ایزوتروپی (انحراف به داخل): یکی از شایع‌ترین انواع استرابیسم که در آن یک چشم به سمت بینی منحرف می‌شود.
✔️ اگزوتروپی (انحراف به خارج): در این نوع، چشم منحرف‌شده به سمت بیرون (گوش‌ها) متمایل است.
✔️ هیپرتروپی (انحراف به بالا): در این حالت، یک چشم بالاتر از چشم دیگر قرار می‌گیرد.
✔️ هیپوتروپی (انحراف به پایین): در این نوع، یک چشم پایین‌تر از چشم دیگر قرار می‌گیرد.
۲. بر اساس زمان بروز:
✔️ استرابیسم دائمی: در این حالت، انحراف چشم همیشه وجود دارد.
✔️ استرابیسم متناوب: انحراف چشم گاهی اوقات رخ داده و در برخی شرایط، چشم‌ها طبیعی به نظر می‌رسند.
۳. بر اساس علت ایجاد:
✔️ استرابیسم مادرزادی: این نوع از بدو تولد وجود دارد و معمولاً نیاز به درمان زودهنگام دارد.
✔️ استرابیسم اکتسابی: در اثر عوامل مختلفی مانند آسیب‌های مغزی، سکته مغزی،
بیماریهای عصبی یا مشکلات عضلات چشمی ایجاد می‌شود.
علائم انحراف چشم
✅ انحراف واضح در یکی از چشم‌ها
✅ دوبینی (در بزرگسالان)
✅ کاهش بینایی در یک چشم (آمبلیوپی یا تنبلی چشم)
✅ سردرد و خستگی چشمی
✅ مشکل در تشخیص عمق و فاصله اشیا
✅ بستن یک چشم هنگام تمرکز یا نگاه کردن به اشیا
✅ چرخاندن یا کج کردن سر برای جبران انحراف
علل ایجاد انحراف چشم
انحراف چشم ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود که شامل عوامل ژنتیکی، عصبی و عضلانی هستند:
۱. اختلال در عملکرد عضلات چشمی
شش عضله در هر چشم وظیفه حرکت دادن چشم را بر عهده دارند.
هرگونه ضعف یا عدم هماهنگی در عملکرد این عضلات می‌تواند منجر به استرابیسم شود.
۲. مشکلات مغزی یا عصبی
برخی از افراد به دلیل اختلال در عملکرد اعصاب کنترل‌کننده حرکات چشم دچار انحراف چشم می‌شوند.
این مشکلات می‌تواند ناشی از فلج عصبی، آسیب مغزی یا بیماری‌هایی مانند سکته مغزی و تومورهای مغزی باشد.
۳. عوامل ژنتیکی
در بسیاری از موارد، استرابیسم به‌صورت ارثی در خانواده‌ها دیده می‌شود و احتمال ابتلا در افرادی که والدینشان دچار این بیماری بوده‌اند،
بیشتر است.
۴. مشکلات بینایی (عیوب انکساری شدید)
افرادی که دارای دوربینی شدید (هایپروپی) هستند، بیشتر در معرض ابتلا به استرابیسم ایزوتروپی (انحراف به داخل) قرار دارند.
۵. بیماریهای سیستمیک و شرایط خاص پزشکی
برخی بیماری‌ها مانند فلج مغزی، سندرم داون، تیروئید چشمی (بیماری گریوز) و میاستنی گراویس می‌توانند باعث استرابیسم شوند.
۶. آسیب‌های چشمی یا جراحی‌های قبلی
برخی از افراد پس از ضربه به سر یا جراحی‌های چشمی ممکن است دچار انحراف چشم شوند.
روش‌های درمان انحراف چشم
✅ بسته به نوع و شدت استرابیسم، روش‌های مختلفی برای درمان این بیماری وجود دارد:
۱. عینک یا لنز طبی
در مواردی که عیوب انکساری شدید مانند دوربینی باعث انحراف چشم شده‌اند،
استفاده از عینک یا لنز طبی می‌تواند مشکل را برطرف کند.
۲. تمرینات چشمی (ورزش‌های ارتوپتیک)
تمرینات خاصی برای تقویت عضلات چشم و بهبود هماهنگی بین چشم‌ها توصیه می‌شود. این تمرینات شامل:
✔️ تمرینات تقویت همگرایی چشم‌ها
✔️ استفاده از منشورهای مخصوص برای اصلاح دوبینی
۳. بستن چشم سالم (درمان آمبلیوپی)
در کودکان مبتلا به تنبلی چشم، پزشک ممکن است توصیه کند که چشم سالم به مدت چند ساعت در روز بسته شود
تا چشم ضعیف‌تر مجبور به کار بیشتر شود.
۴. تزریق بوتاکس
در برخی از موارد، تزریق بوتاکس به عضلات چشم می‌تواند به بهبود هماهنگی و کاهش انحراف کمک کند.
۵. جراحی انحراف چشم
✔️ در موارد شدید که سایر درمان‌ها مؤثر نبوده‌اند، جراحی عضلات چشمی انجام می‌شود.
✔️ در این روش، طول عضلات چشمی تغییر داده می‌شود تا تعادل در حرکت چشم‌ها برقرار شود.
۶. استفاده از منشورهای مخصوص در عینک
برای برخی از بیماران، عینک‌هایی با عدسی‌های منشوری می‌تواند به کاهش دوبینی و اصلاح زاویه دید کمک کند.
-
علل ایجاد انحراف چشم
-
اختلال در عملکرد عضلات چشمی
-
مشکلات مغزی یا عصبی
-
عوامل ژنتیکی
-
مشکلات بینایی (عیوب انکساری شدید)
-
بیماریهای سیستمیک و شرایط خاص پزشکی
-
آسیب‌های چشمی یا جراحی‌های قبلی
-
روش‌های درمان انحراف چشم
-
عینک یا لنز طبی
-
تمرینات چشمی (ورزش‌های ارتوپتیک)
-
بستن چشم سالم (درمان آمبلیوپی)
-
تزریق بوتاکس
-
جراحی انحراف چشم
-
استفاده از منشورهای مخصوص در عینک
عوارض عدم درمان انحراف چشم
❌ اگر انحراف چشم درمان نشود، ممکن است مشکلات زیر ایجاد شود:
✔️ تنبلی چشم (آمبلیوپی) که باعث کاهش دائمی بینایی در یک چشم می‌شود.
✔️ کاهش درک عمق و تشخیص فاصله‌ها
✔️ دوبینی مزمن
✔️ سردرد و خستگی مداوم چشم‌ها
✔️ مشکلات اجتماعی و کاهش اعتمادبه‌نفس، به‌خصوص در کودکان
نتیجه‌گیری
انحراف چشم یا استرابیسم یک اختلال بینایی قابل‌درمان است که اگر به‌موقع تشخیص داده شود،
می‌توان از عوارض آن جلوگیری کرد. تشخیص زودهنگام و استفاده از روش‌های درمانی مناسب مانند عینک،
تمرینات چشمی یا جراحی، می‌تواند به بهبود وضعیت و حفظ بینایی کمک کند.
