بیماریهای چشم کودکان
مقدمه
چشم‌ها از مهم‌ترین اعضای بدن هستند که از دوران نوزادی نقش حیاتی در رشد و یادگیری کودک دارند. هرگونه اختلال یا بیماری چشمی در کودکان می‌تواند بر رشد بینایی و عملکرد تحصیلی آن‌ها تأثیر بگذارد. برخی از بیماریهای چشمی در کودکان مادرزادی هستند، درحالی‌که برخی دیگر در سنین بالاتر ظاهر می‌شوند.
در این مقاله، رایج‌ترین بیماریهای چشم کودکان را بررسی کرده و در مورد علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان آن‌ها توضیح خواهیم داد.
اهمیت معاینات منظم چشمی در کودکان
🔹 بسیاری از بیماریهای چشم در کودکان ممکن است در ابتدا علائم واضحی نداشته باشند،
اما در صورت عدم درمان، بینایی کودک را برای همیشه تحت تأثیر قرار دهند.
🔹 معاینات چشمی در دوران نوزادی، کودکی و نوجوانی می‌توانند به تشخیص زودهنگام مشکلات بینایی کمک کنند.
🔹 پزشکان توصیه می‌کنند که اولین معاینه چشمی در ۶ ماهگی، معاینه دوم در ۳ سالگی و معاینه سوم در
سن ورود به مدرسه (حدود ۵ تا ۶ سالگی) انجام شود.
انواع بیماریهای چشم در کودکان
۱. تنبلی چشم (آمبلیوپی)
آمبلیوپی یکی از شایع‌ترین اختلالات چشمی در کودکان است که به دلیل ضعف در بینایی یک چشم رخ می‌دهد.
در این بیماری، مغز تصویر دریافتی از یک چشم را نادیده می‌گیرد که باعث کاهش بینایی تدریجی می‌شود.
علائم تنبلی چشم:
✔️ کاهش بینایی در یک چشم
✔️ مشکل در تشخیص اشیای دور
✔️ تمایل به بستن یک چشم هنگام نگاه کردن
✔️ چرخش سر برای بهتر دیدن
علل ایجاد:
🔹 استرابیسم (انحراف چشم)
🔹 عیوب انکساری درمان‌نشده (دوربینی، نزدیک‌بینی یا آستیگماتیسم)
🔹 افتادگی پلک یا کدورت قرنیه
روش‌های درمان:
✅ بستن چشم سالم برای تقویت چشم ضعیف
✅ استفاده از عینک یا لنز طبی
✅ تمرینات چشمی و بینایی‌درمانی
۲. انحراف چشم (استرابیسم)
استرابیسم یا لوچی یک اختلال چشمی است که در آن چشم‌ها هم‌راستا نیستند و یکی از آن‌ها ممکن است
به سمت داخل، خارج، بالا یا پایین منحرف شود.
علائم استرابیسم:
✔️ عدم هم‌راستایی چشم‌ها
✔️ دوبینی (در کودکان بزرگ‌تر)
✔️ چرخاندن یا کج کردن سر هنگام نگاه کردن
✔️ مشکل در تشخیص عمق و فاصله اشیا
روش‌های درمان:
✅ استفاده از عینک یا لنز
✅ تمرینات چشمی
✅ تزریق بوتاکس در برخی موارد
✅ جراحی اصلاحی در موارد شدید
۳. عیوب انکساری (نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم)
عیوب انکساری یکی از دلایل رایج مشکلات بینایی در کودکان است که شامل:
✔️ نزدیک‌بینی (مایوپیا): کودک اشیای دور را تار می‌بیند.
✔️ دوربینی (هایپروپی): کودک اشیای نزدیک را تار می‌بیند.
✔️ آستیگماتیسم: باعث تاری دید در تمامی فواصل می‌شود.
علائم عیوب انکساری:
✔️ چشمان کودک اغلب خسته می‌شوند
✔️ تمایل به نزدیک کردن کتاب یا وسایل به چشم
✔️ چشمک زدن بیش از حد
✔️ سردرد و خستگی چشمی
روش‌های درمان:
✅ استفاده از عینک یا لنز
✅ درمان‌های بینایی‌درمانی در موارد خاص
۴. انسداد مجرای اشکی (چشم اشک‌آلود در نوزادان)
برخی از نوزادان با مجرای اشکی بسته متولد می‌شوند که باعث اشک‌ریزش مداوم و ترشح چرکی از چشم می‌شود.
علائم انسداد مجرای اشکی:
✔️ اشک‌ریزش بیش از حد بدون تحریک
✔️ قرمزی خفیف در اطراف چشم
✔️ ترشحات چرکی، به‌خصوص هنگام بیدار شدن
روش‌های درمان:
✅ ماساژ ملایم مجرای اشکی
✅ استفاده از قطره‌های چشمی در صورت نیاز
✅ در موارد شدید، جراحی برای باز کردن مجرای اشکی
۵. افتادگی پلک (پتوز)
پتوز به افتادگی پلک فوقانی گفته می‌شود که می‌تواند دید کودک را مسدود کند و باعث تنبلی چشم (آمبلیوپی) شود.
علائم پتوز:
✔️ افتادگی یک یا هر دو پلک
✔️ بالا بردن چانه برای دید بهتر
✔️ مشکل در بینایی در موارد شدید
روش‌های درمان:
✅ در موارد خفیف، نیاز به درمان خاصی نیست
✅ در موارد شدید، جراحی برای اصلاح موقعیت پلک انجام می‌شود
۶. رتینوپاتی نوزادان نارس (ROP)
نوزادانی که نارس متولد می‌شوند (قبل از هفته ۳۷ بارداری) ممکن است دچار رتینوپاتی نوزادان نارس شوند که به دلیل رشد غیرطبیعی عروق شبکیه ایجاد می‌شود.
علائم:
✔️ معمولاً بدون علامت مشخص است
✔️ در صورت شدید بودن، ممکن است باعث کاهش بینایی شود
روش‌های درمان:
✅ معاینات منظم توسط چشم‌پزشک
✅ لیزر درمانی یا تزریق دارو در موارد شدید
-
انواع بیماریهای چشم در کودکان
-
تنبلی چشم (آمبلیوپی)
-
انحراف چشم (استرابیسم)
-
عیوب انکساری (نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم)
-
انسداد مجرای اشکی (چشم اشک‌آلود در نوزادان)
-
افتادگی پلک (پتوز)
-
رتینوپاتی نوزادان نارس (ROP)
-
بیماریهای مادرزادی چشم (آب‌مروارید و گلوکوم مادرزادی)
۷. بیماریهای مادرزادی چشم (آب‌مروارید و گلوکوم مادرزادی)
✔️ آب‌مروارید مادرزادی: در برخی نوزادان، عدسی چشم از بدو تولد کدر است که نیاز به جراحی دارد.
✔️ گلوکوم مادرزادی: نوعی بیماری چشمی است که باعث افزایش فشار داخل چشم و آسیب به عصب بینایی می‌شود.
علائم:
✔️ بزرگی غیرطبیعی قرنیه
✔️ اشک‌ریزش مداوم
✔️ حساسیت به نور
روش‌های درمان:
✅ جراحی برای درمان آب‌مروارید
✅ درمان دارویی یا جراحی برای کنترل گلوکوم
پیشگیری از بیماریهای چشمی در کودکان
✔️ انجام معاینات چشمی در زمان‌های توصیه‌شده
✔️ توجه به علائم هشداردهنده مانند چرخش غیرعادی چشم یا دوبینی
✔️ محافظت از چشم کودک در برابر نور مستقیم خورشید
✔️ پرهیز از استفاده از وسایل الکترونیکی برای مدت طولانی
نتیجه‌گیری
🔹 بیماریهای چشمی در کودکان اگر به‌موقع تشخیص داده نشوند، ممکن است باعث مشکلات بینایی دائمی شوند.
🔹 والدین باید به نشانه‌های غیرطبیعی در بینایی کودک توجه کنند و در صورت مشاهده علائم مشکوک، سریعاً به چشم‌پزشک مراجعه کنند.
🔹 تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند به رشد بینایی سالم کودک کمک کند.
