درمان آب سیاه
مقدمه
آب سیاه (گلوکوم) یکی از بیماریهای جدی چشمی است که در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند باعث آسیب غیرقابل‌برگشت به عصب بینایی و در نهایت نابینایی شود. این بیماری معمولاً با افزایش فشار داخل چشم همراه است، اما در برخی موارد حتی با فشار طبیعی نیز می‌تواند رخ دهد.
طبق آمار، آب سیاه یکی از مهم‌ترین علل نابینایی دائمی در جهان است. این بیماری اغلب بدون علامت بوده و به‌طور تدریجی پیشرفت می‌کند، بنابراین تشخیص زودهنگام آن بسیار حیاتی است. در این مقاله، به بررسی علل، علائم، انواع، روش‌های تشخیص و درمان آب سیاه خواهیم پرداخت.
آب سیاه (گلوکوم) چیست؟
🔹 آب سیاه گروهی از بیماریهای چشمی است که در آن آسیب به عصب بینایی رخ می‌دهد.
🔹 در اغلب موارد، این بیماری به دلیل افزایش فشار داخل چشم (IOP) ایجاد می‌شود.
🔹 اگر گلوکوم درمان نشود، به تدریج باعث کاهش میدان دید و در نهایت نابینایی خواهد شد.
دلایل و عوامل خطر آب سیاه
علت دقیق گلوکوم هنوز مشخص نیست، اما عوامل زیر خطر ابتلا را افزایش می‌دهند:
✅ افزایش فشار داخل چشم (IOP): مهم‌ترین عامل در بروز گلوکوم
✅ سابقه خانوادگی: احتمال ابتلا در افرادی که یکی از اعضای خانواده‌شان گلوکوم دارد، بیشتر است
✅ افزایش سن: خطر گلوکوم در افراد بالای ۴۰ سال افزایش می‌یابد
✅ بیماریهای زمینه‌ای: مانند دیابت، فشار خون بالا و بیماریهای قلبی
✅ مصرف برخی داروها: مانند کورتیکواستروئیدها (کورتون‌ها)
✅ ضربه یا جراحی‌های چشمی: آسیب‌های چشمی می‌توانند موجب اختلال در تخلیه مایع داخل چشم شوند
✅ نزدیک‌بینی و دوربینی شدید: این افراد بیشتر در معرض گلوکوم قرار دارند
انواع آب سیاه (گلوکوم)
۱. گلوکوم زاویه باز (شایع‌ترین نوع)
🔹 شایع‌ترین نوع گلوکوم است که به‌طور تدریجی پیشرفت می‌کند و در ابتدا هیچ علامتی ندارد.
🔹 به‌مرور زمان، باعث کاهش دید محیطی و دید تونلی می‌شود.
🔹 این نوع گلوکوم به دلیل انسداد تدریجی کانال‌های تخلیه مایع زلالیه چشم ایجاد می‌شود.
۲. گلوکوم زاویه بسته (حاد و خطرناک)
🔹 در این نوع، افزایش ناگهانی فشار داخل چشم رخ می‌دهد که می‌تواند در مدت کوتاهی به نابینایی منجر شود.
🔹 علائم: درد شدید چشم، تاری دید ناگهانی، تهوع و استفراغ، دیدن هاله‌های رنگی اطراف نورها
🔹 این نوع گلوکوم یک اورژانس پزشکی است و نیاز به درمان فوری دارد.
۳. گلوکوم مادرزادی (در نوزادان و کودکان)
🔹 نوع نادری از گلوکوم که از بدو تولد وجود دارد.
🔹 علائم: چشم‌های بیش از حد بزرگ، اشک‌ریزش مداوم، حساسیت به نور
🔹 نیاز به درمان جراحی دارد.
۴. گلوکوم با فشار طبیعی (نورموتنسیو)
🔹 در این نوع، فشار چشم در محدوده طبیعی است، اما عصب بینایی همچنان آسیب می‌بیند.
🔹 علت دقیق آن مشخص نیست، اما به اختلالات جریان خون در عصب بینایی نسبت داده می‌شود.
علائم آب سیاه (گلوکوم)
بسیاری از افراد تا مراحل پیشرفته متوجه گلوکوم نمی‌شوند. با این حال، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
✔️ کاهش تدریجی دید محیطی (به‌ویژه در گلوکوم زاویه باز)
✔️ تاری دید ناگهانی و شدید (در گلوکوم زاویه بسته)
✔️ درد شدید در چشم و پیشانی
✔️ دیدن هاله‌های رنگی اطراف نورها
✔️ حساسیت به نور و قرمزی چشم
✔️ تهوع و استفراغ (در موارد حاد)
روش‌های تشخیص گلوکوم
✅ اندازه‌گیری فشار داخل چشم (تونومتری)
✅ بررسی زاویه تخلیه مایع چشم (گونیوگرافی)
✅ معاینه عصب بینایی با دستگاه اسلیت لمپ
✅ اندازه‌گیری ضخامت قرنیه (پاکی‌متری)
✅ بررسی میدان دید با تست پریمتری
روش‌های درمان آب سیاه (گلوکوم)
✅ هدف اصلی درمان، کاهش فشار داخل چشم و جلوگیری از آسیب بیشتر به عصب بینایی است.
۱. درمان دارویی (قطره‌های چشمی و قرص‌ها)
🔹 داروهای کاهش‌دهنده فشار چشم شامل:
✔️ بتابلوکرها (مثل تیمولول) – کاهش تولید مایع زلالیه
✔️ پروستاگلاندین‌ها (مثل لاتانوپروست) – افزایش خروج مایع از چشم
✔️ مهارکننده‌های کربنیک انیدراز (مثل دورزولامید) – کاهش تولید مایع چشم
✔️ آگونیست‌های آلفا-۲ (مثل بریمونیدین) – ترکیبی از کاهش تولید و افزایش تخلیه مایع
✅ قطره‌ها باید به‌صورت منظم و طبق تجویز پزشک مصرف شوند تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود.
۲. لیزر درمانی گلوکوم
در مواردی که داروها مؤثر نباشند، از روش‌های لیزری استفاده می‌شود:
✔️ ترابکولوپلاستی با لیزر (SLT و ALT) – برای بهبود تخلیه مایع زلالیه
✔️ ایریدوتومی لیزری – برای باز کردن مسیر تخلیه مایع در گلوکوم زاویه بسته
۳. جراحی گلوکوم (در موارد شدید)
اگر قطره‌ها و لیزر مؤثر نباشند، جراحی انجام می‌شود:
✅ ترابکولکتومی: ایجاد یک مسیر جدید برای تخلیه مایع داخل چشم
✅ شانت‌های چشمی (ایمپلنت‌های گلوکوم): کارگذاری لوله‌های مخصوص برای خروج مایع زلالیه
✅ سیکلودستراکشن: کاهش تولید مایع با استفاده از لیزر یا سرمای شدید
پیشگیری از آب سیاه
🔹 معاینات منظم چشمی (هر ۶ تا ۱۲ ماه یک‌بار در افراد بالای ۴۰ سال)
🔹 کنترل بیماریهای زمینه‌ای مانند دیابت و فشار خون
🔹 پرهیز از مصرف طولانی‌مدت کورتیکواستروئیدها بدون تجویز پزشک
🔹 ورزش منظم برای بهبود جریان خون چشمی
نتیجه‌گیری
آب سیاه (گلوکوم) یک بیماری چشمی جدی است که در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به نابینایی دائمی شود. این بیماری معمولاً بدون علامت است و تشخیص آن تنها با معاینات منظم چشمی امکان‌پذیر است.
✅ درمان گلوکوم شامل قطره‌های چشمی، لیزر و جراحی است.
✅ پیشگیری و تشخیص زودهنگام نقش کلیدی در حفظ بینایی دارند.
✅ اگر سابقه خانوادگی گلوکوم دارید، معاینات چشمی را جدی بگیرید!
