عمل آب مروارید (کاتاراکت)
مقدمه
آب مروارید (Cataract) یکی از شایع‌ترین بیماریهای چشمی است که باعث کدر شدن عدسی چشم شده و در نتیجه، تاری دید و کاهش بینایی را به همراه دارد. این بیماری معمولاً با افزایش سن بروز می‌کند، اما می‌تواند در اثر آسیب‌های چشمی، بیماریهای سیستمیک (مانند دیابت) و عوامل ژنتیکی نیز ایجاد شود.
عمل جراحی آب مروارید تنها روش قطعی درمان این بیماری است و با استفاده از فناوری‌های نوین مانند فمتوکاتاراکت و لنزهای داخل چشمی (IOL)، بیماران می‌توانند پس از جراحی بینایی واضح‌تری داشته باشند. در این مقاله، به بررسی کامل علل، علائم، روش‌های پیشگیری و درمان آب مروارید، انواع جراحی و مراقبت‌های پس از عمل می‌پردازیم.
آب مروارید چیست؟
🔹 آب مروارید یک بیماری چشمی است که در آن عدسی طبیعی چشم شفافیت خود را از دست داده و کدر می‌شود.
🔹 این بیماری به‌تدریج پیشرفت کرده و بینایی را مختل می‌کند.
🔹 شایع‌ترین علت آب مروارید افزایش سن است، اما عوامل دیگری مانند دیابت، مصرف طولانی‌مدت داروهای استروئیدی، سیگار کشیدن و قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراءبنفش (UV) نیز در ایجاد آن نقش دارند.
علائم آب مروارید
✅ تاری دید و کاهش وضوح تصاویر
✅ کاهش دید در شب و افزایش حساسیت به نورهای شدید
✅ دیدن هاله‌های نور در اطراف چراغ‌ها
✅ تغییرات مکرر در نمره عینک یا لنز تماسی
✅ دو بینی در یک چشم (در مراحل اولیه)
✅ کم‌رنگ یا زرد شدن رنگ‌ها
🛑 آب مروارید به‌مرورزمان پیشرفت می‌کند و در مراحل پیشرفته می‌تواند باعث نابینایی شود.
علل ایجاد آب مروارید
۱. افزایش سن
🔹 مهم‌ترین علت آب مروارید، روند طبیعی پیری است.
🔹 با افزایش سن، پروتئین‌های عدسی چشم تجمع یافته و باعث کدورت آن می‌شوند.
۲. دیابت و بیماریهای متابولیک
🔹 بیماران دیابتی به‌ویژه در معرض خطر ابتلا به آب مروارید زودرس قرار دارند.
۳. قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراءبنفش (UV)
🔹 نور خورشید می‌تواند باعث تخریب تدریجی عدسی چشم شود.
۴. مصرف داروهای استروئیدی
🔹 مصرف طولانی‌مدت داروهای کورتونی (استروئیدی) خطر ابتلا به آب مروارید را افزایش می‌دهد.
۵. استعمال سیگار و مصرف الکل
🔹 مواد سمی در دود سیگار و الکل باعث آسیب به عدسی چشم می‌شوند.
۶. آسیب‌های چشمی و جراحی‌های قبلی چشم
🔹 ضربه‌های شدید به چشم یا جراحی‌های قبلی ممکن است موجب ایجاد آب مروارید شوند.
روش‌های پیشگیری از آب مروارید
✅ استفاده از عینک آفتابی با فیلتر UV برای کاهش آسیب‌های ناشی از نور خورشید
✅ کنترل قند خون در بیماران دیابتی
✅ مصرف غذاهای سرشار از آنتی‌اکسیدان (میوه‌ها و سبزیجات تازه)
✅ ترک سیگار و کاهش مصرف الکل
✅ چکاپ منظم چشم پزشکی به‌ویژه پس از ۴۰ سالگی
روش‌های درمان آب مروارید
۱. درمان دارویی (فقط برای کند کردن پیشرفت بیماری)
🔹 در مراحل اولیه، استفاده از عینک، نورپردازی بهتر و قطره‌های چشمی محافظت‌کننده می‌تواند به بهبود موقت بینایی کمک کند.
🔹 اما هیچ دارویی قادر به درمان قطعی آب مروارید نیست و در نهایت جراحی تنها راهکار قطعی خواهد بود.
۲. جراحی آب مروارید (کاتاراکت) – درمان قطعی
اگر آب مروارید باعث اختلال در زندگی روزمره و کاهش شدید بینایی شود، جراحی تنها گزینه‌ی درمانی است.
هدف از جراحی:
✔️ خارج کردن عدسی کدر شده
✔️ جایگزینی آن با لنز مصنوعی داخل چشمی (IOL)
انواع روش‌های جراحی آب مروارید:
✅ فیکوامولسیفیکاسیون (Phacoemulsification) – رایج‌ترین روش با برش کوچک و بهبودی سریع‌تر
✅ فمتوکاتاراکت (Femto Cataract Surgery) – استفاده از لیزر فمتوثانیه برای افزایش دقت جراحی
✅ اکستراکپسولار (ECCE) – برای موارد پیچیده‌تر که نیاز به برش بزرگ‌تری دارد
مراقبت‌های بعد از جراحی آب مروارید
✅ استفاده منظم از قطره‌های چشمی تجویزشده توسط پزشک
✅ پرهیز از مالیدن چشم و فشار آوردن به آن
✅ استفاده از محافظ چشمی هنگام خواب در چند روز اول
✅ پرهیز از شنا و تماس با آب آلوده تا چند هفته
✅ پرهیز از فعالیت‌های سنگین و بلند کردن اجسام سنگین
✅ مراجعه به پزشک برای پیگیری وضعیت بهبودی
لنزهای داخل چشمی (IOL) مورد استفاده در جراحی آب مروارید
نوع لنز مزایا معایب
لنز تک‌کانونی (Monofocal IOL) بهبود دید دور، مقرون‌به‌صرفه نیاز به عینک مطالعه
لنز چندکانونی (Multifocal IOL) اصلاح دید دور و نزدیک، کاهش نیاز به عینک هزینه بالاتر، احتمال هاله‌های نور
لنز توریک (Toric IOL) اصلاح همزمان آستیگماتیسم و آب مروارید گران‌تر از لنزهای معمولی
سوالات متداول درباره عمل آب مروارید
۱. جراحی آب مروارید چقدر طول می‌کشد؟
🔹 حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه به طول می‌انجامد و معمولاً تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود.
۲. آیا جراحی آب مروارید درد دارد؟
🔹 خیر، به دلیل بی‌حسی موضعی بیمار هیچ دردی احساس نمی‌کند.
۳.چه مدت بعد از جراحی می‌توان به فعالیت‌های روزمره بازگشت؟
🔹 معمولاً پس از یک تا دو روز می‌توان فعالیت‌های سبک را از سر گرفت، اما بهبودی کامل چند هفته طول می‌کشد.
۴. آیا آب مروارید بعد از جراحی بازمی‌گردد؟
🔹 خیر، اما در برخی موارد ممکن است کپسول عدسی کدر شود که با لیزر YAG درمان می‌شود.
نتیجه‌گیری
🔹 آب مروارید یک بیماری تدریجی و پیشرونده است که باعث تاری دید و کاهش بینایی می‌شود.
🔹 افزایش سن، دیابت، نور خورشید و مصرف سیگار از مهم‌ترین عوامل خطر هستند.
🔹 تنها روش قطعی درمان، جراحی است که با جایگزینی عدسی کدر شده با یک لنز مصنوعی انجام می‌شود.
🔹 با رعایت مراقبت‌های بعد از عمل و استفاده از لنزهای مناسب، بیمار می‌تواند دیدی شفاف‌تر و باکیفیت‌تر داشته باشد.
