درمان انسداد مجرای اشکی
مقدمه
انسداد مجرای اشکی یک عارضه چشمی است که در آن مسیر تخلیه اشک به درستی عمل نکرده و باعث تجمع اشک در چشم، التهاب و عفونت‌های مکرر می‌شود. این بیماری می‌تواند مادرزادی یا اکتسابی باشد و در نوزادان، کودکان و بزرگسالان رخ دهد.
اگر انسداد مجرای اشکی درمان نشود، ممکن است منجر به عفونت‌های چشمی مکرر، التهاب شدید کیسه اشکی (داکریوسیستیت) و کاهش کیفیت بینایی شود. خوشبختانه، روش‌های مختلفی برای درمان این بیماری وجود دارد که از ماساژ و درمان دارویی در موارد خفیف گرفته تا جراحی و لیزر در موارد شدیدتر را شامل می‌شود.
در این مقاله، به بررسی دلایل، علائم و روش‌های درمان انسداد مجرای اشکی خواهیم پرداخت.
علل انسداد مجرای اشکی
انسداد مجرای اشکی ممکن است مادرزادی باشد (در نوزادان از بدو تولد وجود داشته باشد) یا در طول زندگی به دلایل مختلف ایجاد شود.
۱. انسداد مادرزادی مجرای اشکی
🔹 برخی نوزادان با انسداد مجرای اشکی متولد می‌شوند که معمولاً به دلیل عدم رشد کامل سیستم تخلیه اشک است.
🔹 در اغلب موارد، این انسداد تا سن ۶ تا ۱۲ ماهگی خودبه‌خود برطرف می‌شود.
۲. انسداد اکتسابی مجرای اشکی (در بزرگسالان و کودکان)
علل ایجاد انسداد مجرای اشکی در سنین بالاتر شامل موارد زیر است:
🔹 افزایش سن: با بالا رفتن سن، ساختارهای اطراف مجرای اشکی ممکن است تغییر کنند و باعث انسداد شوند.
🔹 عفونت‌ها و التهابات مکرر چشم: بیماری‌هایی مانند بلفاریت، کونژکتیویت (التهاب ملتحمه) و سینوزیت می‌توانند منجر به انسداد مجرای اشکی شوند.
🔹 ضربه یا جراحی‌های چشمی: شکستگی‌های صورت یا جراحی‌هایی مانند جراحی بینی یا جراحی پلک ممکن است مسیر مجرای اشکی را مسدود کنند.
🔹 بیماریهای خودایمنی: برخی بیماریهای خودایمنی مانند سارکوئیدوز و آرتریت روماتوئید می‌توانند باعث تنگی مجاری اشکی شوند.
🔹 تومورها: وجود توده‌های سرطانی یا غیرسرطانی در اطراف مجرای اشکی می‌تواند مسیر تخلیه اشک را ببندد.
علائم انسداد مجرای اشکی
✅ ریزش بیش از حد اشک (Epiphora) بدون دلیل مشخص
✅ قرمزی و التهاب مداوم چشم
✅ عفونت‌های مکرر چشم و کیسه اشکی (داکریوسیستیت)
✅ ایجاد توده یا برآمدگی در ناحیه گوشه داخلی چشم
✅ درد و تورم در گوشه داخلی چشم، به‌ویژه هنگام فشار دادن این ناحیه
✅ ترشحات زرد یا سبزرنگ از چشم، به‌ویژه هنگام بیدار شدن از خواب
🚨 در موارد شدید، عفونت کیسه اشکی ممکن است باعث تب و التهاب شدید شود که نیاز به درمان اورژانسی دارد.
روش‌های درمان انسداد مجرای اشکی
درمان این بیماری به شدت انسداد و سن بیمار بستگی دارد. روش‌های درمانی شامل روش‌های غیرجراحی، جراحی و لیزر است.
۱. درمان‌های غیرجراحی (مناسب برای نوزادان و موارد خفیف در بزرگسالان)
✅ ماساژ کیسه اشکی (روش کرایگ – Crigler massage)
🔹 در نوزادان و کودکان زیر یک سال، ماساژ ملایم گوشه داخلی چشم به رفع انسداد کمک می‌کند.
🔹 این ماساژ باید روزانه چند بار، هر بار حدود ۱۰ تا ۱۵ مرتبه انجام شود تا فشار ملایمی به کیسه اشکی وارد شده و مجرا باز شود.
✅ استفاده از قطره‌های آنتی‌بیوتیک
🔹 در صورت وجود عفونت یا التهاب چشم، پزشک ممکن است قطره‌های آنتی‌بیوتیکی یا ضدالتهابی را تجویز کند.
✅ شستشوی چشم با سرم نمکی
🔹 برای جلوگیری از تجمع عفونت و ترشحات، چشم باید با سرم شستشوی مخصوص چشم تمیز شود.
۲. درمان‌های جراحی برای انسداد مجرای اشکی (در موارد شدیدتر)
✅ سونداژ و باز کردن مجرا (در نوزادان و کودکان)
🔹 اگر ماساژ کیسه اشکی مؤثر نباشد، پزشک ممکن است یک سوند نازک را از طریق مجرای اشکی وارد کند تا انسداد را برطرف نماید.
🔹 این روش معمولاً در زیر یک سالگی انجام می‌شود و نیاز به بیهوشی مختصر دارد.
✅ جراحی داكریوسیستورینوستومی (DCR – Dacryocystorhinostomy) در بزرگسالان
🔹 در مواردی که انسداد مجرا شدید است، جراحی DCR انجام می‌شود.
🔹 در این جراحی، پزشک یک مسیر جدید بین کیسه اشکی و حفره بینی ایجاد می‌کند تا اشک بتواند به‌طور طبیعی تخلیه شود.
🔹 این جراحی به دو روش انجام می‌شود:
1. جراحی باز: با ایجاد برش روی پوست
2. جراحی آندوسکوپی (بدون برش): که با استفاده از دوربین مخصوص از طریق بینی انجام می‌شود.
✅ استفاده از استنت (لوله سیلیکونی) برای باز نگه داشتن مجرا
🔹 در برخی موارد، پزشک یک لوله کوچک سیلیکونی (استنت) در مجرای اشکی قرار می‌دهد تا مسیر تخلیه اشک باز بماند.
✅ جراحی برداشتن تومور یا رفع انسداد ناشی از آسیب
🔹 اگر علت انسداد، توده یا ضایعه داخل مجرا باشد، جراحی برای برداشتن آن انجام می‌شود.
مراقبت‌های بعد از جراحی انسداد مجرای اشکی
✅ استفاده منظم از داروهای تجویز شده (قطره‌های چشمی و آنتی‌بیوتیک‌ها)
✅ پرهیز از لمس یا مالیدن چشم‌ها برای جلوگیری از عفونت
✅ پرهیز از فین کردن شدید پس از جراحی DCR (زیرا ممکن است باعث جابجایی استنت شود)
✅ استفاده از کمپرس سرد برای کاهش تورم و کبودی
✅ مراجعه منظم به چشم‌پزشک برای بررسی روند بهبودی
سوالات متداول درباره درمان انسداد مجرای اشکی
۱. آیا انسداد مجرای اشکی در نوزادان خودبه‌خود بهبود می‌یابد؟
🔹 بله، در ۹۰٪ موارد، این مشکل تا یک سالگی خودبه‌خود برطرف می‌شود.
۲. آیا انسداد مجرای اشکی خطرناک است؟
🔹 در صورت عدم درمان، می‌تواند باعث عفونت‌های مکرر، التهاب مزمن و کاهش بینایی شود.
۳. آیا جراحی DCR دردناک است؟
🔹 خیر، این جراحی تحت بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام شده و پس از عمل، درد خفیفی خواهد داشت.
نتیجه‌گیری
🔹 انسداد مجرای اشکی می‌تواند باعث ریزش مداوم اشک، عفونت‌های مکرر و کاهش کیفیت بینایی شود.
🔹 ماساژ، قطره‌های آنتی‌بیوتیکی و سونداژ برای درمان موارد خفیف مؤثر است.
🔹 در موارد شدید، جراحی داكریوسیستورینوستومی (DCR) یا استفاده از استنت‌های سیلیکونی بهترین گزینه درمانی است.
