درمان بیماریهای شبکیه
مقدمه
شبکیه یکی از مهم‌ترین قسمت‌های چشم است که نقش کلیدی در بینایی ایفا می‌کند. بیماریهای شبکیه می‌توانند تأثیر مخربی بر بینایی بگذارند و در صورت عدم درمان، حتی منجر به نابینایی شوند. دو مورد از شایع‌ترین بیماریهای شبکیه عبارت‌اند از:
• تخریب ماکولا (AMD): بیماری‌ای که مرکز شبکیه (ماکولا) را تحت تأثیر قرار داده و بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود.
• رتینوپاتی دیابتی: یکی از عوارض دیابت که باعث آسیب به رگ‌های خونی شبکیه می‌شود و می‌تواند منجر به کاهش بینایی و حتی نابینایی شود.
در این مقاله، به بررسی علائم، علل و روش‌های درمانی این دو بیماری مهم شبکیه خواهیم پرداخت.
۱. تخریب ماکولا (AMD) و روش‌های درمان آن
🔹 تخریب ماکولا چیست؟
تخریب ماکولا وابسته به سن (Age-Related Macular Degeneration – AMD) یک بیماری شبکیه‌ای است که بر ماکولا (قسمت مرکزی شبکیه که مسئول دید دقیق و واضح است) تأثیر می‌گذارد. این بیماری معمولاً در افراد بالای ۵۰ سال رخ داده و به دو نوع تقسیم می‌شود:
1. تخریب ماکولا خشک (Dry AMD): شایع‌ترین نوع این بیماری که به‌تدریج باعث نازک شدن ماکولا و تجمع مواد زائد (دروسن) در زیر آن می‌شود.
2. تخریب ماکولا مرطوب (Wet AMD): نوع شدیدتر که در آن، رگ‌های خونی غیرطبیعی در زیر ماکولا رشد کرده و باعث خونریزی و نشت مایع می‌شوند.
🔹 علائم تخریب ماکولا
✅ کاهش تدریجی دید مرکزی
✅ تاری دید و مشکل در خواندن یا تشخیص چهره‌ها
✅ دید موج‌دار یا کج شدن خطوط مستقیم
✅ نیاز به نور بیشتر هنگام مطالعه
✅ ظهور یک نقطه تاریک در مرکز میدان دید
🔹 علل و عوامل خطر تخریب ماکولا
🔸 افزایش سن (بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال)
🔸 سابقه خانوادگی AMD
🔸 سیگار کشیدن
🔸 فشار خون بالا و بیماریهای قلبی
🔸 چاقی و رژیم غذایی نامناسب (کمبود ویتامین‌های A، C، E و روی)
🔸 قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور آبی و اشعه ماورای بنفش (UV)
🔹 روش‌های درمان تخریب ماکولا
۱. درمان تخریب ماکولا خشک (Dry AMD)
⏺️ مکمل‌های تغذیه‌ای: مصرف ویتامین‌های C، E، روی، مس، لوتئین و زآگزانتین می‌تواند پیشرفت بیماری را کند کند.
⏺️ رژیم غذایی سالم: مصرف ماهی‌های چرب، سبزیجات برگ سبز و آجیل به حفظ سلامت شبکیه کمک می‌کند.
⏺️ عدم مصرف دخانیات: ترک سیگار خطر پیشرفت بیماری را کاهش می‌دهد.
۲. درمان تخریب ماکولا مرطوب (Wet AMD)
⏺️ تزریق داخل چشمی داروهای ضد VEGF (ضد رشد رگ‌های خونی غیرطبیعی):
• آواستین (Bevacizumab)
• ایلیا (Aflibercept)
• لوسنتیس (Ranibizumab)
⏺️ درمان لیزر (Photodynamic Therapy – PDT): لیزر مخصوصی برای بستن رگ‌های خونی غیرطبیعی استفاده می‌شود.
⏺️ جراحی شبکیه در موارد شدید: در صورت خونریزی شدید، جراحی لازم است.
۲. رتینوپاتی دیابتی و روش‌های درمان آن
🔹 رتینوپاتی دیابتی چیست؟
رتینوپاتی دیابتی یکی از عوارض دیابت نوع ۱ و نوع ۲ است که به دلیل آسیب به رگ‌های خونی شبکیه رخ می‌دهد. این بیماری می‌تواند در مراحل پیشرفته باعث نابینایی شود.
🔹 مراحل رتینوپاتی دیابتی
1️⃣ رتینوپاتی غیرپرولیفراتیو (NPDR): مرحله اولیه که رگ‌های خونی کوچک نشت کرده و باعث تورم شبکیه می‌شوند.
2️⃣ رتینوپاتی پرولیفراتیو (PDR): مرحله پیشرفته که در آن، رگ‌های خونی غیرطبیعی جدید در شبکیه رشد کرده و ممکن است باعث خونریزی و جداشدگی شبکیه شوند.
🔹 علائم رتینوپاتی دیابتی
✅ تاری دید و دیدن لکه‌های سیاه (شناورهای چشمی)
✅ کاهش تدریجی بینایی
✅ مشکل در دیدن رنگ‌ها
✅ دید موج‌دار یا کج شدن خطوط
✅ خونریزی داخل زجاجیه و کاهش ناگهانی دید در مراحل پیشرفته
🔹 عوامل خطر رتینوپاتی دیابتی
🔸 دیابت کنترل‌نشده
🔸 فشار خون بالا
🔸 کلسترول بالا
🔸 بارداری (دیابت بارداری)
🔸 طول مدت دیابت (بیش از ۱۰ سال)
🔹 روش‌های درمان رتینوپاتی دیابتی
۱. کنترل دیابت و پیشگیری از پیشرفت بیماری
🔹 کنترل سطح قند خون (HbA1c کمتر از ۷٪)
🔹 کنترل فشار خون و کلسترول
🔹 ورزش منظم و رژیم غذایی سالم
۲. درمان‌های پزشکی رتینوپاتی دیابتی
⏺️ تزریق داخل چشمی داروهای ضد VEGF:
• آواستین، ایلیا و لوسنتیس برای کاهش رشد رگ‌های خونی غیرطبیعی
⏺️ لیزر شبکیه (Panretinal Photocoagulation – PRP):
• لیزر برای بستن رگ‌های خونی آسیب‌دیده و جلوگیری از خونریزی
⏺️ جراحی ویترکتومی:
• در موارد خونریزی شدید داخل زجاجیه، جراحی ویترکتومی برای تخلیه خون و جلوگیری از جداشدگی شبکیه انجام می‌شود.
مراقبت‌های پس از درمان بیماریهای شبکیه
✅ معاینات منظم چشم‌پزشکی (سالانه یا هر ۶ ماه یک‌بار برای بیماران دیابتی)
✅ کنترل دقیق قند خون و فشار خون
✅ استفاده از عینک آفتابی برای محافظت از شبکیه در برابر نور آبی و اشعه UV
✅ پرهیز از سیگار و مصرف غذاهای سالم و مغذی
سوالات متداول درباره درمان بیماریهای شبکیه
۱.آیا تخریب ماکولا قابل درمان است؟
🔹 نوع خشک: خیر، اما با تغذیه سالم و مکمل‌های مخصوص می‌توان پیشرفت بیماری را کند کرد.
🔹 نوع مرطوب: بله، با تزریق داروهای ضد VEGF و لیزر درمانی می‌توان بیماری را کنترل کرد.
۲. آیا رتینوپاتی دیابتی قابل پیشگیری است؟
🔹 بله، با کنترل قند خون، فشار خون، چربی خون و رژیم غذایی مناسب می‌توان از بروز و پیشرفت آن جلوگیری کرد.
۳. آیا تزریق داروهای چشمی دردناک است؟
🔹 خیر، این تزریقات تحت بی‌حسی موضعی انجام شده و بیمار فقط کمی احساس فشار خواهد داشت.
نتیجه‌گیری
🔹 تخریب ماکولا و رتینوپاتی دیابتی از بیماریهای شایع شبکیه هستند که می‌توانند باعث کاهش بینایی شوند.
🔹 تشخیص زودهنگام و درمان مناسب (مانند تزریق داروهای ضد VEGF، لیزر و جراحی شبکیه) می‌تواند از پیشرفت این بیماری‌ها جلوگیری کند.
